معرفی رشته جغرافیا

معرفی رشته جغرافیا

• موضوع این رشته تحصیلی:

جغرافیا در مقطع کارشناسی در چهار شاخه اصلی جغرافیای طبیعی، جغرافیای انسانی، کارتوگرافی و جغرافیا سیاسی – نظامی ارائه می شود و هر یک از گرایشهای جغرافیای طبیعی و انسانی دارای گرایشهای متعددی هستند. البته تفاوت هر گرایش با گرایش دیگر تنها در ۸ واحد تخصصی است و به همین دلیل بسیاری از دانشگاهها در دفترچه راهنمای آزمون سراسری، گرایشهای موجود در دانشگاه خود را ذکر نکرده و تنها به شاخه های اصلی جغرافیا که در آن دانشگاه تدریس می شود، اشاره نموده اند.

• شاخه جغرافیای طبیعی:
  جغرافیای طبیعی علمی است که محیط طبیعی و تاثیر عوامل و عناصر محیطی بر زندگی و فعالیت انسان را مطالعه می کند. این علم در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش ژئومورفولوژی و آب و هواشناسی است.
   
• گرایش ژئومورفولوژی:

ژئومورفولوژی بیشتر به پدیده های سطح زمین توجه دارد یعنی، ریخت یا چهره زمین را مطالعه می کند. به همین دلیل این علم ارتباط نزدیکی با زمین شناسی دارد و تحت تاثیر یافته های علم زمین شناسی است. چرا که ریخت یا شکل ظاهری زمین، تبلور اتفاقات درون زمین می باشد. البته زمین شناسی بیشتر به اعماق و لایه های درونی زمین می پردازد اما ژئومورفولوژی فرآیندهای بیرونی یا سطحی زمین را مطالعه می کند.

دروس تخصصی گرایش ژئومورفولوژی:
ژئومورفولوژی مناطق شهری، نقشه ها و نمودارهای ژئومورفولوژی، هیدرولوژی کاربردی، کاربرد ژئومورفولوژی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای، تفسیر نقشه (توپوگرافی و زمین شناسی)، پایان نامه.

• گرایش آب و هواشناسی( اقلیم)

رشته آب و هواشناسی فرآیندهای حاکم در داخل جو از جمله انرژی و توزیع آن در سطح سیاره زمین، حرکات جو و قانونمندی های حاکم بر این حرکات و تاثیر این فعالیت ها بر روی زیست و فعالیت انسان ها، جانداران و محیط بی جان سیاره زمین را مطالعه می کند.
این گرایش بیشتر مسائل آب و هوا و تاثیر عناصر و عوالم اقلیمی در فعالیت انسان و مسائل
بهره برداری از زمین مثل کشاورزی مطرح می شود.

• درس های این رشته در طول تحصیل:

دروس مشترک بین شاخه های جغرافیا:

جغرافیای آبها، جغرافیای خاکها، جغرافیای زیستی، آب و هوای ایران، ژئومورفولوژی ایران، منابع و مسائل آب ایران، اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای، مبانی جغرافیای جمعیت، مبانی جغرافیای روستایی، مبانی جغرافیای اقتصادی: کشاورزی، مبانی جغرافیای اقتصادی: صنعت، حمل و نقل و انرژی، جغرافیای سیاسی، مبانی جغرافیای شهری، جغرافیای کوچ نشینی، پژوهش میدانی در جغرافیا ( روش تحقیق عملی)، زمین در فضا، ریاضیات، آمار و احتمالات۱، منابع و مآخذ جغرافیای ایران، فلسفه جغرافیا و جغرافیای کاربردی، تاریخ علم جغرافیا، کارتوگرافی(نقشه کشی)، نقشه برداری( نظری و عملی)، نقشه خوانی، روش تحقیق: نظری، اصول سنجش از دور، کاربرد عکسهای هوایی و ماهواره ای در جغرافیا، آمار و احتمالات :۲ کاربرد آمار در جغرافیا، کامپیوتر در جغرافیا، مبانی علم جغرافیا، زمین شناسی برای جغرافیا، مبانی اقلیم شناسی، آب و هوای کره زمین،

مبانی ژئومورفولوژی: ۱ ساختمانی، مبانی ژئومورفولوژی:۱ دینامیک.

دروس اصلی مشترک بین گرایشهای جغرافیای طبیعی:

جغرافیای قاره ها، جغرافیای کوارترنر، زمین شناسی ایران، مسایل جغرافیایی مناطق خشک ایران، حفاظت خاک، جنگل ومرتع و مسایل آن در ایران، جغرافیای ناحیه ای ایران، متون جغرافیای طبیعی به زبان خارجی، جغرافیای انسانی ایران(۱): (جمعیت- اقتصادی)، جغرافیای انسانی ایران (۲): ( شهری – روستایی)، نقشه برداری تکمیلی، مبانی محیط زیست، ژئومورفولوژی اقلیمی، کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای، ( با تاکید بر ایران).

شاخه کارتوگرافی:

کارتوگرافی هنر، علم و فن تهیه انواع نقشه برای استفاده در ساختار اقتصادی، فرهنگی، دفاع ملی، روابط بین الملل، تعلیم و
تربیت، جهانگردی و موارد متنوع دیگر است. یعنی یک جغرافیدان به یاری نقشه اطلاعات دقیقی درباره موقعیت ها و
پراکندگی ها به دست می آورد.
حال با توجه به این که ما صدها نوع نقشه داریم، مشخص است که تهیه یک نقشه نیاز به مهارتی خاص دارد که این مهارت را دانشجوی رشته کارتوگرافی به دست می آورد.
 

• دروس پایه و اصلی:
  ریاضیات، سنجش از راه دور، ژئومورفولوژی ایران، جغرافیای آبهای ایران، منابع و مآخذ جغرافیای ایران، متون جغرافیایی به زبان خارجی، جغرافیای خاکها، جغرافیای نظامی ایران، مبانی جغرافیای سیاسی، فلسفه ی جغرافیا، زمین در فضا، زمین شناسی برای جغرافیا، مبانی آب و هواشناسی، جغرافیای آبها، ژئومورفولوژی عمومی، جغرافیای زیستی، کاربرد آمار در جغرافیا، جغرافیای اقتصاد عمومی، جغرافیای جمعیت، جغرافیای روستایی( عمومی و ایران)، جغرافیای شهری( عمومی و ایران).

دروس تخصصی:

آمار و احتمالات، کامپیوتر، فیزیک نور، کلیات جغرافیای جهان، تئوری خطاها، فتوگرامتری، تفسیر عکس، هیدروگرافی، نقشه برداری، کارتوگرافی ریاضی، کارتوگرافی موضوعی، عکاسی و فن چاپ، گرافیک، اردو نقشه برداری هیدروگرافی، پروژه کارتوگرافی، کارتوگرافی کامپیوتری، جغرافیای خلیج فارس، ژئودزی عمومی، نجوم ژئودزی، کارتوگرافی.

شاخه جغرافیای انسانی:

جغرافیای انسانی به عنوان یکی از شاخه های مهم علوم جغرافیا در دو گرایش جغرافیای شهری و روستائی در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی کشورمان ارائه می شود.

گرایش جغرافیای شهری

جغرافیای شهری به مطالعه مسائل مهمی از جمله گسترش شهرها، مسائل اقتصادی و جمعیتی شهرها و همچنین بحث روز جغرافیای شهری یعنی توریسم می پردازد.
بررسی نحوه اشغال فضا، نوع تمرکز و پراکندگی مشاغل نیز در یک شهر و همچنین چگونگی جابجایی از محل کار به سکونت، ارتباط شغل و مسکن و تاثیرات متقابل و چند جانبه ای که میان این متغییرها برقرار است، در جغرافیای اجتماعی شهرها بررسی می شود.

دروس تخصصی گرایش جغرافیای شهری:

اقتصاد شهری، شهرها و شهرکهای جدید، روابط متقابل شهر و روستا با تاکید بر ایران، اصول و روشهای برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی شهری در ایران، کارگاه برنامه ریزی شهری و منطقه ای(روش تهیه تفسیر طرحهای شهری و منطقه ای)، پایان نامه.

گرایش جغرافیای روستایی:

این گرایش به بررسی رابطه شهر و روستا، برنامه ریزی و توسعه روستایی، نوسازی و آینده روستاها، روستاهای آینده، علل و عوامل مهاجرت روستانشینان، بهداشت و اوقات فراغت روستائیان، حفظ محیط زیست، نحوه حمل و نقل، کیفیت زندگی و وضعیت اقتصادی روستاها می پردازد.

دروس تخصصی گرایش جغرافیای روستایی:

اصول و روشهای برنامه ریزی روستائی، اقتصاد روستائی، روابط متقابل شهر و روستا با تاکید بر ایران، برنامه ریزی روستائی در ایران، کارگاه برنامه ریزی روستائی:( روش تهیه و تفسیر طرحهای روستائی)، پایان نامه.

گرایش جغرافیا و برنامه ریزی شهری:

گرایش جغرافیا و برنامه ریزی شهری تلاش می کند تا با توجه به عوامل انسانی و طبیعی موجود در هر شهر، برای مسائل جمعیتی، اقتصادی، زیست محیطی آن برنامه ای بیندیشد تا مطابق این برنامه مهندسین معمار، عمران، سازه و تاسیسات، بخشهای مختلف شهر را طراحی کرده و یا مشکلات شهر را حل نمایند.
دروس اصلی مشترک بین گرایشهای جغرافیای انسانی:

جغرافیای جمعیت ایران، جغرافیای روستائی ایران، جغرافیای شهری ایران، جغرافیای اقتصادی ایران:۱ کشاورزی، جغرافیای اقتصادی ایران:۲ صنعت، حمل و نقل انرژی، اصول علم اقتصاد، نظریه های اقتصادی و اقتصاد توسعه، متون جغرافیای انسانی به زبان خارجی، نقشه ها و نمودارهای موضوعی در جغرافیای انسانی، ویژگیهای جغرافیای انسانی مناطق خشک ایران، جغرافیا و صنعت توریسم، ویژگیهای جغرافیایی کشورها توسعه یافته، ویژگیهای جغرافیایی کشورهای اسلامی، ویژگیهای جغرافیایی آسیای میانه، کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی شهری و روستایی، جغرافیای تاریخی( با تاکید بر ایران).

 آینده شغلی رشته جغرافیا چگونه است؟

با شنيدن واژه‌ي جغرافيا،  تصوري که به ذهن  خطور مي‌کند، حفظ کردن نام شهرها، کشورها،  قاره‌ها، درياها و نقشه‌برداري از آن‌ها و ... است. اين در حالي است که دانستن اين موارد تنها بخش کوچکي از اين دانش گسترده را تشکيل مي‌دهد. اگر بخواهيم اطلاعات بيش‌تري در مورد اين علم داشته باشيم؛ ضروري است که در مورد تاريخچه، تعاريف، کاربردها و آينده‌ي شغلي اين رشته، اطلاعاتي هر چند مختصر داشته باشيم.تقريباً 2300 سال قبل، براي اولين بار «اراتوستن» دانشمند بزرگ يوناني، کلمه‌ي جغرافيا را به‌کار گرفت و از آن تاريخ تاکنون جغرافيا به‌عنوان يکي از قديمي‌ترين رشته‌هاي علمي شناخته مي‌شود.او از جغرافيا تعريفي اين چنين ارائه مي‌دهد:  «مطالعه‌ي زمين به‌عنوان جايگاه انسان.»به عبارت ديگر، جغرافيا دانشي است که درباره‌ي سطح زمين و پديده‌هاي طبيعي، آب و هوا، رستني‌ها، خاک، فراورده‌ها و مانند آن و پراکندگي آن‌ها بر روي زمين و روابط آن‌ها با انسان گفت و گو مي‌کند.از جغرافيا تاکنون تعاريف بسيار متعدد و متنوعي ارائه شده است ولي هنوز بين جغرافي‌دانان مختلف در سطح جهان، اجماعي در تعريف واحدي از اين علم وجود ندارد که اين خود نشان دهنده‌ي پويايي اين رشته‌ي علمي و سمت و سوي کمال‌گرايانه‌ي آن است. اما به جرأت مي‌توان گفته که در همه‌ي تعاريف موجود درباره‌ي جغرافيا، همواره دو عامل «انسان» و «محيط» لحاظ گرديده‌اند.

اهميت رشته‌ي جغرافيا:

در حال حاضر، در بيش‌تر کشورها به‌ويژه کشورهاي پيشرفته، اهميت دانش‌ جغرافيا‌ تا‌ حد‌ زيادي آشکار شده است و دانشمندان اين شاخه‌ي علمي در زمينه‌هاي متنوع و متعددي به مطالعه و تحقيق مشغول هستند. دانشمندان جغرافيا ضمن شناخت گسترده از محيط‌هاي جغرافيايي و فرصت‌ها و کاستي‌هاي موجود، به دنبال پيدا کردن بهترين راه تعامل انسان با محيط پيرامون هستند و آن‌چه که امروز با عنوان توسعه‌ي پايدار مطرح است بيش از هر رشته‌اي در حيطه‌ي دانش جغرافيا مي‌گنجد. جغرافيا به دليل ماهيت بين‌رشته‌اي از يک سو و دوجانبه بودن آن از سوي ديگر (يعني لحاظ کردن دو عامل انسان و محيط در کنار يک‌ديگر) بهتر از هر رشته‌ي ديگري مي‌تواند در مسير ايجاد فضاي جغرافيايي مطلوب و پيدا کردن راهي براي بهتر زيستن انسان‌ها گام بردارد.

آينده ي شغلي:

فارغ‌التحصيلان جغرافيا بسته به اين‌که در کدام يک از گرايش‌هاي اين رشته تحصيل کنند، مي‌توانند در سازمان‌ هواشناسي‌، سازمان‌ زمين‌شناسي‌، سازمان‌ نقشه‌برداري‌ کشور، سازمان برنامه و بودجه، بنياد مسکن انقلاب اسلامي، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، سازمان محيط زيست، شهرداري‌ها و وزارتخانه‌هاي آموزش و پرورش، مسکن و شهرسازي، کشاورزي، صنايع دفاع و نفت و زيرمجموعه‌هاي مربوط به آن‌ها مشغول به کار شوند، هم‌چنين مي‌توانند به‌عنوان بازارياب در سطح ملي و بين‌المللي فعاليت کنند. فارغ‌التحصيلان جغرافياي شهري و همين‌طور برنامه‌ريزي توريسم مي‌توانند به‌عنوان راهنماي گردشگران داخلي و خارجي عمل نمايند و هم‌چنين فارغ‌التحصيلان جغرافياي نظامي مي‌توانند به‌راحتي جذب سازمان‌هاي سياسي و نظامي شوند شوند.از نکات قابل تذکر به کساني که قصد انتخاب اين رشته را به‌عنوان رشته‌ي مطلوب و مورد علاقه براي ادامه‌ي تحصيل خود دارند اين است که موفقيت در تحصيل اين رشته، علاوه‌بر تسلط نسبي بر دروسي مثل رياضي و آمار و مدل‌سازي به علاقه و روحيه‌ي کنکاش و گردشگري در برخي از گرايش‌هاي آن نيازمند است. هر کدام از گرايش‌هاي اين رشته داراي ماهيت‌هاي بسيار متفاوتي با بقيه است. به‌عنوان مثال، در تحصيل رشته‌ي جغرافياي طبيعي و کارتوگرافي نياز مبرمي به رياضيات و هندسه احساس مي‌شود. و يا در تحصيل جغرافياي انساني تسلط نسبي بر آمار و مدل‌سازي و از سوي ديگر علاقه‌مندي به مسائل جامعه‌شناسي و ... ضروري به نظر مي رسد.